Transvetzuren

Transvetzuren zijn onnatuurlijke vetten die ontstaan door industriële bewerking. Om de instabiele onverzadigde plantaardige oliën stabieler te maken, ontwikkelde de voedingsindustrie een manier om de vetzuurmoleculen deels te verzadigen en zo kunstmatige vetten te creëren die meer hittebestendig zijn.
Zo wordt bijvoorbeeld in het fabricageproces van margarine het vloeibare onverzadigde vet verhard (gehydrogeneerd) om de vloeibare oliën smeerbaar te maken. Bij dit proces verandert de gezonde structuur van onverzadigd vet in erg schadelijke transvetzuren.
Als er in de ingrediëntenlijst op een verpakking “(gedeeltelijk) gehard vet” of “(gedeeltelijk) gehydrogeneerd vet” vermeld staat, dan gaat het om transvetzuren.
Alle onverzadigde vetten worden na fabrieksmatige bewerking omgevormd tot transvetzuren. Deze zijn in vele opzichten schadelijk voor onze gezondheid.

Transvetzuren verhinderen een goede werking van de celmembraan (de beschermende barrière rond de cel). Ze verlagen de fluïditeit (vloeibaarheid) en veranderen en beschadigen de permeabiliteit (doorlaatbaarheid) ervan. Beide zijn nochtans van uiterst belang om de cellen levend en gezond te houden. Door de impact van de transvetzuren kunnen sommige moleculen die normaal buiten de cellen worden gehouden er nu in, terwijl moleculen die normaal in de cellen blijven er nu uit kunnen. De opname van voedingsstoffen en de afgifte van afvalstoffen geraken erg verstoord, waardoor de vitaliteit van de cel vermindert. Dit kan zelfs leiden tot celdood.
Er kunnen ook allergische reacties ontstaan en de immuniteit kan aangetast worden.
De onnatuurlijke transvetzuurmoleculen zijn plakkeriger dan onverzadigde vetzuurmoleculen. Ze maken de bloedplaatjes kleveriger, waardoor de kans op een bloedprop in de kleine bloedvaten groter wordt. Dit veroorzaakt beroertes, hart- en vaatziekten of doorbloedingsstoornissen in organen (bijvoorbeeld de hersenen of de longen) of in de ledematen.
Onze enzymen breken transvetzuren veel trager af dan gezonde vetzuren. Dit is nadelig voor het hart, dat normaal gevoed wordt door vetzuren. Hoge consumptie van transvetzuren kan dus de hartfunctie verminderen. Bij verhoogde activiteit, stress of in een crisissituatie kan een slechte hartfunctie fataal zijn.
Transvetzuren remmen de energie- en elektronenoverdracht waarbij ook zwavelrijke eiwitten, zuurstof en licht een rol spelen. Dit komt omdat de elektrische eigenschappen van transvetzuren anders zijn dan die van onverzadigde vetzuren.
Transvetzuren ontwrichten de meest vitale functies van de essentiële vetzuren. Deze bevinden zich in grote concentraties in de hersenen, de zintuigen, de bijnieren en de testikels.
Transvetzuren remmen de productie van prostaglandines en ontregelen hun functie. Prostaglandines regelen o.a. de spierspanning in de arteriewanden (slagaderwanden), hiermee samenhangend ook de bloeddruk en de kleverigheid van de bloedplaatjes (bloedklonters!), de leverfunctie, de ontstekingsreacties en het functioneren van het immuunsysteem. Het is duidelijk dat bij de ontregeling van prostaglandines de gezondheid geschaad wordt.
De meeste transvetzuren in ons lichaam komen voort uit de consumptie van (gedeeltelijk) gehydrogeneerde plantaardige olieproducten (margarines) en verwarmde onverzadigde vetzuren (bakvetten en bakoliën).
Wetenschappelijk onderzoek (publicatie New England Journal of Medicine 1990) heeft onomstotelijk aangetoond dat transvetzuren zowel de totale hoeveelheid cholesterol als de “slechte” LDL verhoogt, terwijl de “goede” HDL verlaagt.
Verschillende soorten kanker, waaronder borstkanker, worden in verband gebracht met de consumptie van transvetzuren. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat de essentiële vetzuren (in het bijzonder omega-3) de ontwikkeling van kankercellen afremmen. Bij veel kankers speelt een tekort aan essentiële vetzuren een grote rol. Het feit dat transvetzuren interfereren met de vitale functies van de essentiële en andere onverzadigde vetzuren maakt hun betrokkenheid bij het ontstaan van kanker meer dan waarschijnlijk.

Wetenschappelijk onderzoek aan de Silver Spring University in Maryland (1993) en aan de universiteit van Harvard (1994) toont aan dat transvetzuren:

de functies van de essentiële vetzuren remmen
de omzetting van de essentiële vetzuren en hun derivaten belemmeren
de totale hoeveelheid cholesterol en LDL doen toenemen en HDL doen afnemen
toename veroorzaken van een sterke risicofactor bij atherosclerose (dichtslibben van de aderwand)
de immuniteit verlagen
een verlaging veroorzaken van het hormoon testosteron en een verhoging geven van abnormaal sperma (bij diertesten)
oorzaak zijn van zwangerschapscomplicaties
een correlatie hebben met een laag geboortegewicht
de kwaliteit van de moedermelk nadelig beïnvloeden en het noodzakelijke vetgehalte ervan verminderen
het insulinegehalte in het bloed bij reactie op glucose verlagen
de insulinegevoeligheid verlagen, waardoor insulineresistentie ontstaat
de activiteit wijzigen van het detoxificatiesysteem in de lever dat instaat voor de afbraak van medicijnen en van zowel kankerverwekkende als toxische stoffen
de permeabiliteit en de fluïditeit van de celmembranen veranderen

Samengevat: transvetzuren hebben een schadelijke invloed op het hart- en vaatsysteem, het immuunsysteem, het voortplantingssysteem, de energiestofwisseling, het vetzuurmetabolisme, de leverfunctie en de celmembranen.
Transvetzuren komen vooral voor in plantaardig frituurvet, gefrituurde voeding, koekjes, gebak, margarines, snacks, snoep, koffiemelkpoeder, pizza’s en in alles wat gemaakt is met margarine en/of geharde plantaardige olie.
Hoe langer olie bewaard of verhit wordt, hoe meer ze een verbinding aangaat met zuurstof waardoor ze oxideert. Geoxideerde vetten zijn dus zeer schadelijk voor de gezondheid en ze veroorzaken het ontstaan van de eveneens zeer schadelijke transvetzuren.
Wil je toch bakken dan gebruik je best olijfolie of vet met een zo hoog mogelijk gehalte aan verzadigde vetzuren zoals roomboter of kokosvet. Frituren doe je best in kokosvet (niet hoger verwarmen dan 160°!!!) of ossenvet (rundsvet). Deze verzadigde vetten zijn bij verhitting stabieler en oxideren minder snel. Kokosvet heeft als voordeel dat het een vetzuur is met middellange keten, waardoor het gemakkelijk verteerd en verbrand wordt. Ossenvet is een vetzuur met een lange keten, wat voor ons lichaam moeilijk verteerbaar is en opgeslagen wordt.

Om de oxidatie tegen te gaan kan je een antioxidant toevoegen zoals antaxanthine. Een ander natuurlijk antioxidant dat actief is in een vetachtig milieu is vitamine E.

Hieronder een schema van de meest gebruikte oliën en vetten met hun samenstelling:

VVZ = verzadigd vetzuur OVZ = onverzadigd vetzuur POVZ = poly-onverzadigd vetzuur
De percentages zijn afgerond en ze zijn aan natuurlijke schommelingen onderhevig.